Είτε κρατική είτε ιδιωτική, η εκπαίδευσή τους είναι φυλακή
Το νομοσχέδιο για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση που υπερψηφίστηκε από τη Βουλή, είναι στην ουσία αποτέλεσμα της μακροχρόνιας προσπάθειας του κράτους και των οργάνων του να δημιουργήσουν το κατάλληλο εκείνο κλίμα που θα εδραίωνε στη συνείδηση της πλειοψηφίας της κοινωνίας αυτές τις αλλαγές. Όσο και να προσπαθούν να μας πείσουν όμως ότι οι συνθήκες που επικρατούσαν στα ελληνικά πανεπιστήμια επέβαλαν τις αλλαγές αυτές (επικαλούμενοι την πάταξη της διαφθοράς), δεν μπορούν να αποκρύψουν το γεγονός ότι οι ίδιες οι κομματικές τους νεολαίες ήταν υπεύθυνες για τη δημιουργία αυτών των συνθηκών (αλισβερίσια μεταξύ κομματικών παρατάξεων-καθηγητών, στήριξη καθηγητών σε διάφορες εκλογές από τις παρατάξεις και τόσα άλλα που ο κάθε φοιτητής γνωρίζει). Ταυτόχρονα όμως, η ημερομηνία και ο τρόπος ψήφισής του (εν μέσω καλοκαιριού, επιδίωξη για ευρύτατη συναίνεση προκειμένου να μοιραστεί το πολιτικό κόστος κτλ.) δείχνει και την ανησυχία τους για την ενδεχόμενη αντίδραση της κοινωνίας.
Το νομοσχέδιο αυτό δεν θεωρούμε ότι αποτελεί μεταρρυθμιστική τομή για το ελληνικό καπιταλιστικό πανεπιστήμιο όσο κι αν παρουσιάζεται ως τέτοια. Όπως έχουμε ξαναπεί, η κρίση στην (τριτοβάθμια) εκπαίδευση είναι προϊόν της διαχρονικής αδυναμίας του πανεπιστημίου να συνδεθεί πλήρως με τις ανάγκες της παραγωγής και της εγχώριας και διεθνούς αγοράς εργασίας (κρίση υπερσυσσώρευσης πτυχιούχων-κρίση νομιμοποίησης του συστήματος-μαζική παραγωγή λειτουργικά αναλφάβητων κ.α.). Τέτοιου είδους λοιπόν διαχειριστικά μερεμέτια-νομοσχέδια, απλώς εντείνουν τα αδιέξοδα της ανώτατης εκπαίδευσης.
Η βασική επιδίωξη του «νέου νόμου πλαισίου» αφορά την περικοπή δαπανών απ’ τον κρατικό προυπολογισμό (κόψιμο κρατικής χρηματοδότησης ιδρυμάτων, περικοπές φοιτητικών παροχών, καταργήσεις-συγχωνεύσεις τμημάτων κ.α) και τη μετακύλιση μέρους του κόστους σπουδών στους ιδιώτες, είτε φοιτητές-πελάτες, είτε επιχειρηματίες-σπόνσορες. Η φοιτητική εργασία εντατικοποιείται περαιτέρω και επεκτείνεται ένα ήδη υπάρχον περιβάλλον πειθάρχησης (π.χ. διαγραφές φοιτητών), ενώ ουσιαστικά θεσμοθετείται και επίσημα πλέον η διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίες βάσει ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων (μεικτό δ.σ. πανεπιστημιακών-επιχειρηματιών).
Η ουσία για μας δεν βρίσκεται στο ποιός παρέχει την εκπαίδευση αλλά στο ίδιο το γεγονός ότι η εκπαίδευση παρέχεται από κάποιον και άρα καθορίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες και τα συμφέροντά του. Για να το πούμε αντίστροφα και με ένα λιγότερο ιδεολογικά φορτισμένο λόγο, το άτομο οδηγείται σε ένα οριοθετημένο πλαίσιο αντίληψης της κοινωνίας και του τρόπου λειτουργίας της και του εαυτού του μέσα σ’ αυτήν, προετοιμάζοντάς το να μεταβληθεί σε υπήκοο ενός δεδομένου συστήματος, εξυπηρετώντας ένα σύνολο από εξουσίες και συμφέροντα (εθνικά, οικονομικά, θρησκευτικά, πολιτικά κτλ.). Η πραγματική γνώση όμως δεν μπορεί να είναι ένας μηχανισμός κοινωνικών διαχωρισμών αλλά μια διαδικασία απελευθέρωσης. Διότι μόνο μια τέτοια γνώση μπορεί να δημιουργήσει ελεύθερα άτομα και ελεύθερες κοινωνίες.
Μ’ αυτή την έννοια δεν μπορούμε να δούμε το πανεπιστήμιο χωριστά από την υπόλοιπη δομή της κοινωνίας και άρα να το αντιμετωπίσουμε ξεκομμένα όπως κάνει η Αριστερά, σαν να μπορούσε να λειτουργήσει το πανεπιστήμιο ανεξάρτητα από τη διάρθρωση της κοινωνίας, ένα δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο στην κοινωνία της εμπορευματοποίησης και του κέρδους. Το πανεπιστήμιο είναι αναπόσπαστο στοιχείο της δομής της κοινωνίας.
Όπως λοιπόν το πανεπιστήμιο είναι αναπόσπαστο στοιχείο της δομής της κοινωνίας, έτσι και η αντίσταση από την πλευρά μας δεν μπορεί να είναι μερική και αποσπασματική. Δεν μπορεί να περιορίζεται σε αντίσταση σε ένα νομοσχέδιο αλλά οφείλει να στρέφεται ενάντια στον ίδιο τον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης. Όσο η κοινωνία παραμένει ταξική, το πανεπιστήμιο αναπόφευκτα θα την αναπαράγει, δικαιολογώντας ή νομιμοποιώντας την ταξική δομή και την ανισότητα καλλιεργώντας την πεποίθηση ότι η επιτυχία εξαρτάται από τις ικανότητες του ατόμου αλλά και προετοιμάζοντας τους νέους για τη θέση που θα πάρουν στον κόσμο της ταξικά κυριαρχούμενης κοινωνίας δημιουργώντας τις ικανότητες, τα προσόντα, τις ιδέες και τις πεποιθήσεις που ταιριάζουν σ’ αυτήν.
Φυσικά απ’ τις διατάξεις του νέου νόμου δεν θα μπορούσε να λείπει και η τυπική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, ένα ζήτημα που δεν αφορά μόνο τον φοιτητικό παράγοντα, αλλά ευρύτερους κοινωνικούς αγώνες και υποκείμενα. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί επίδειξη πολιτικής και ιδεολογικής δύναμης απ’ την πλευρά της κυριαρχίας. Εμείς θεωρούμε ότι μόνο η κοινωνική-ταξική διεισδυτικότητα και η οργανωτική αποτελεσματικότητα των αγώνων είναι ικανή να ανακόπτει τις κατασταλτικές επεμβάσεις της αστυνομίας κι όχι κάποιο κρατικά εγγυημένο «αγαθό», όπως αποδεικνύουν ουκ ολίγες περιπτώσεις «παραβίασης ασύλου» εδώ και δεκαετίες, όπου και όπως βόλευε το κράτος. Ας τελειώσουν οι αυταπάτες, η ασπίδα προστασίας των αγωνιζόμενων ανθρώπων θα σφυρηλατείται πάντα με τα δικά τους χέρια.
Η αντίσταση κατά συνέπεια είναι μονόδρομος. Αντίσταση όμως όχι για τη στασιμότητα και τον οπισθοδρομισμό, για την επιστροφή στην προηγούμενη μορφή των (δημοσίων) πανεπιστημίων, σε μια μορφή ταξικού συμβιβασμού που ανήκει πλέον σε μια άλλη εποχή, αλλά για τη φυγή προς τα μπρος, για μια ριζικά διαφορετική προοπτική.
Ο αγώνας για έναν ελεύθερο τρόπο μάθησης και μόρφωσης που θα βασίζεται στις επιθυμίες και τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, αλλά και του καθενός ξεχωριστά, συμβαδίζει αναγκαστικά με τον αγώνα για συνολική κοινωνική απελευθέρωση. Πρέπει να σταματήσουμε να ανταλλάσουμε το χρόνο της ζωής μας, με την (υποχρέωση για την) επιβίωσή μας, να πάψουμε να εκ-παιδευόμαστε και να δουλεύουμε από το και για το κεφάλαιο. Πρέπει η μάθηση να αποδυνδεθεί από σχέσεις ανταλλαγής-ανταπόδοσης, να γίνει αυτοσκοπός και ευχαρίστηση, μια απ’ τις ίδιες τις αιτίες της ζωής. Επειδή λοιπόν όπως λέει κι ένα παλιό καλό σύνθημα, «το σύστημα διδασκαλίας είναι η διδασκαλία του συστήματος», δε γίνεται να μορφωθούμε πραγματικά και να ζήσουμε ελεύθερα, αν δεν απαλλαγούμε οριστικά και απ’ το σύστημα και απ’ τη διδασκαλία του.
“Εμείς θέλουμε ανθρώπους ικανούς να καταστρέφουν, να ανανεώνουν συνεχώς το περιβάλλον και τους εαυτούς τους. Ανθρώπους των οποίων η δύναμη είναι η ανεξαρτησία του πνεύματος, που δεν υποτάσσονται ποτέ και σε τίποτα, πάντοτε έτοιμοι να δεχτούν το καλύτερο, ευτιχισμένοι με το θρίαμβο των νέων ιδεών, έτοιμοι να ζήσουν πολλές ζωές σε μία μόνο.”
Φ. Φερρέρ
Άμεση ρήξη με την εκπαιδευτική διαδικασία, οικειοποίηση των πανεπιστημίων και μετατροπή τους σε αντιιεραρχικές κοινότητες/εστίες συλλογικής αυτομόρφωσης και κοινωνικού αγώνα, αδιαμεσολάβητου και ανταγωνιστικού προς κομματικές παρατάξεις και φορείς εξουσίας, για την εδώ-και-τώρα ανατροπή των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, την κοινωνική και ατομική απελευθέρωση μέσω της καταστροφής του κράτους, του κεφαλαίου και κάθε μορφής εξουσίας.
